“Tom? Nee, met Tom willen we niks meer te maken hebben. Die hebben we onterfd. Tom erft helemaal niets!”
En zo zitten we aan tafel met een ouder echtpaar. Je ziet het verdriet in hun ogen, maar ze zijn heel stellig in hun beslissing dat Tom (de zoon waar ze al jaren geen contact meer mee hebben) helemaal niets erft. Alles gaat naar hun andere dochter toe.
Tenminste dat is wat ze wensen, maar in tegenstelling tot wat veel mensen denken kun je een kind niet volledig onterven.
Een kind heeft altijd recht op het kindsdeel ook wel bekend als de legitieme portie. Dit zorgt in de praktijk voor schrijnende situaties. Daarbij valt de legitieme portie vaak hoger uit dan dat men vooraf denkt.
Wettelijk recht
Als ouder kun je je kind onterven in je testament. Alleen hebben kinderen in het Nederlands erfrecht altijd recht op hun legitieme portie van de erfenis. Dit kan tot 5 jaar na het overlijden worden opgeëist door het onterfde kind. Als het kind zijn of haar legitieme portie dan niet heeft opgeëist vervalt het recht.
De legitieme portie is de helft van het erfdeel dat het kind had kunnen erven.
Als bijvoorbeeld een man en vrouw samen twee kinderen hebben en de man overlijdt dan zijn er volgens het wettelijk erfrecht drie erfgenamen. De legitieme portie is dan de helft van een derde deel, een zesde deel dus.
Je mag dus niet zelf beslissen
Het is natuurlijk een beetje vreemd dat je niet zelf kunt beslissen over je nalatenschap. Er kunnen gegronde redenen zijn om een kind te onterven. Vanwege rechtsbescherming van het onterfde kind heeft de wetgever de legitieme portie in het leven geroepen. Het belang van het kind weegt in dit geval zwaarder dan de wens van de ouder. De minister geeft onder andere als reden dat hij de kinderen uit een eerder huwelijk wil beschermen tegen een mogelijke benadeling door financieel misbruik door anderen dan die kinderen.
Praktisch lastig uitvoerbaar
Het probleem zit deels bij de vijf jaarstermijn. Als de erfenis al onder de andere erfgenamen is verdeeld en het geld al is uitgegeven, kan dit voor de direct betrokkenen enorme gevolgen hebben. Of wat als het vermogen in het bedrijf zit dat het andere kind erft? Geen bank die het gaat financieren.
Hoe hoog bedraagt de legitieme portie?
Legitimaire massa = (bezittingen op het moment van overlijden) + (in aanmerking te nemen giften) – (schulden).
Maar dan zijn we er nog niet, want er zijn nog meer zaken die invloed hebben op de omvang van de legitieme.
De giften zijn namelijk opgenomen in de berekening om te voorkomen dat de nalatenschap wordt uitgehold door het doen van schenkingen aan de andere kinderen of aan goede doelen.
Dit is niet tijdgebonden voor schenkingen gedaan aan kinderen en dus heel lastig om in kaart te brengen met terugwerkende kracht.
Voor de Belastingdienst hoef je je administratie maar zeven jaar te bewaren, maar als je in een discussie met een onterft kind en de andere erfgenamen zit gaat het veel verder terug in de tijd.
Daarnaast kan er over nog meer zaken worden gediscussieerd. Wat is het moment van waardebepaling? Het moment van overlijden of het moment van wanneer het onterfde kind zich meld? En moet er rente worden berekend over de gedane schenkingen in het verleden? Zo ja, tegen welk percentage?
In andere landen is het wel mogelijk om een kind volledig te onterven, maar in Nederland dus nog niet.
Rekenvoorbeeld
Stel dat een vrouw bij overlijden een woning heeft met een waarde van € 450.000, een hypotheekschuld van € 360.000 en een banksaldo van € 10.000.
Verder zijn er geen andere bezittingen of schulden. De vrouw heeft geen partner en twee kinderen, een zoon en een dochter. De zoon is onterft. Er lijkt per saldo € 100.000 te verdelen en de legitieme portie bedraagt dan € 25.000.
Echter 15 jaar geleden heeft de vrouw haar dochter € 50.000 geschonken om haar te helpen. Verder heeft ze drie jaar geleden € 5.000 geschonken aan Stichting KiKa.
De legitimaire massa bedraagt dus € 155.000. De zoon heeft recht op een legitieme portie van € 38.750. Er is slechts € 10.000 liquide op dit moment. De zoon kan € 5.000 terug vorderen van Stichting Kika en het restant van € 23.750 vorderen van zijn zus.
En zo is de zus uiteindelijk diegene die met alle ellende achterblijft.
Want aan de wens van de ouders “Tom erft helemaal niets!” kan geen uitvoering worden gegeven.
Disclaimer
Hoewel bij de samenstelling van deze blog de uiterste zorg is nagestreefd, wordt geen aansprakelijkheid aanvaard voor onvolledigheden of onjuistheden. Vanwege het brede en algemene karakter van de blog, is deze niet bedoeld om alle informatie te verschaffen die noodzakelijk is voor het nemen van financiële of fiscale beslissingen.
